■ صفه‌خواری : معضل تازه‌ی شهر اصفهان

صفه‌خواری : معضل تازه‌ی شهر اصفهان

جنوبی‌ترین منطقه‌ی جغرافیایی کلان‌شهر اصفهان سال‌های بی‌شماری است که بلندایی را به خود می‌بیند که بر دشت اصفهان تکیه زده و در ارتفاع ۲۲۵۷ متری اصفهان را نظاره می‌کند. این بلندی، آنچه را بر اصفهان رفته، در حافظه دارد. قرن‌هاست که این مشتِ به‌هوارفته‌ی زمین در جنوب اصفهان، نام «صفه» را یدک می‌کشد و هر پگاه به بام‌ خانه‌های اصفهان سلام می‌گوید.

به گزارش خبرنگار ایسنا، صفه که روزگاری به صورت عنصری مجزا و با فاصله از شهر قرار داشت اینک به یمن توسعه اصفهان، درون شهر قرار گرفته و خیل عظیم مشتاقانش در روزهای تعطیل از یک سو و مدیران شهری از سوی دیگر چنان به جانش افتاده‌اند که دیگر نایی برای عرضه خود ندارد.

ورود تجهیزات بی شمار صاف کردن کوه تا نوک قله برای ایجاد امکانات رفاهی مانند تله کابین، باغ وحش و... کاری کرده که صفه دیگر بکر نیست و کسی به عنوان کوه به آن نگاه نمی‌کند و تبدیل به پارکی مانند پارک های حاشیه زاینده رود شده است. این در حالی است که کوه صفه در مسیر توسعه گردشگری اصفهان قرار دارد و به عنوان دومین پهنه گردشگری اکوتوریسم در این کلان شهر محسوب می‌شود.

نبود مطالعه در برنامه های شهری و نگاه صرفا اقتصادی مدیران به این منطقه موجب شده گردشگری که می‌تواند نجات کوه صفه و رونق گردشگری در این منطقه شود، نابودی کوه صفه و به دنبال آن نابودی گردشگری و اکوتوریسم منطقه را به همراه داشته باشد.

بیماری زاینده‌رود در صفه

محمد کوشافر، فعال محیط زیست در خصوص آسیب هایی که به این منطقه وارد شده می‌گوید: سال‌های متمادی توسعه اصفهان منطبق بر ویژگی های سرزمین و پایداری پیش نرفته و برنامه‌ها فقط به مؤلفه‌هایی همچون اقتصاد اختصاص یافته است و امروز که مشکلات گریبان این شهر را گرفته به گردشگری اهمیت بیشتری داده می شود. البته باید توجه کنیم که حرکت در این مسیر نیازمند تعریف است و همه جوانب را باید بنگریم اگر می‌خواهیم با این رویکرد وارد گردشگری شویم و فقط به دید انسان ساز نگاه کنیم قطعا مجددا پایداری سرزمین مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

یه اعتقاد وی گردشگری در کوه صفه باید بر اساس مطالعه انجام شود در حالی که امروز به کوه صفه نگاه گردشگری اقتصادی وجود دارد، اما مطالعات در مورد آن کافی نیست. اگر این موضوع به همین شکل ادامه یابد ممکن است کوه را دچار آسیب کند. امروز صفه به بیماری زاینده رود دچار شده و بارگذاری بیش از توان روی این منطقه در حال انجام است.

این فعال زیست محیطی ادامه می‌دهد: هم امروز و هم در برنامه ریزی‌های آینده، بارگذاری بیشتر بر این پهنه در دستور کار است. اگر کوه صفه می‌خواهد منطقه گردشگری باشد نیازمند مطالعات اکولوژیکی و ارزیابی زیست محیطی است که متاسفانه این مطالعات یا انجام نگرفته و یا اگر انجام شده ارائه نشده، اما شواهد نشان می‌دهد که مطالعه‌ای انجام نشده است.

کوشافر تاکید می‌کند: من در حال حاضر نمی‌گویم که تبدیل کوه صفه به قطب گردشگری خوب است یا بد، بلکه به اعتقاد من باید قبل از انجام هر کاری مطالعات جامع و چند جانبه انجام شود و مخالف کار بدون رعایت ضوابط و معیارها و بی توجهی به ویژگی های سرزمینی هستم، در اکوسیستم کوهستان به دلیل شیب زیاد تغییرات همواره محسوس خواهد بود مثل تغییرات انرژی، فشار هوا و تغییرات دمایی؛ همچنین دستکاری های انسان همان طور که شیب تندی در این منطقه حکم فرما است می‌تواند با شیب تند پیامدهای خود را آشکار سازد. اکوسیستمی که در طول زمان به یک تعادل اکولوژیکی رسیده است امروز به ناگاه با ورود انبوهی از ماده و انرژی مواجه شده و چون این اتفاقات خارج از فرایند طبیعی است می تواند اکوسیستم کوه را از تعادل خارج کند.



هنوز فرصت هست

این عضو جمعیت پیام سبز ادامه می‌دهد: خروج کوه صفه از تعادل اکولوژیکی و ورود به توالی جدید موجب می‌شود تا مرحله‌ای جدید توسط این کوه تجربه شود و این مرحله نیازمند مطالعه است. در این زمان شدت فرسایش و هوا دیدگی سنگ‌ها افزایش می‌یابد و تغییرات گونه‌های گیاهی و جانوری در حال انجام است که این اتفاقات می‌تواند آینده متفاوتی را برای کوه صفه، کوهنوردان، گردشگری و سرنوشت اصفهان رقم بزند.

کوشافر با اشاره به اینکه مشکلات زیست محیطی که به کوه صفه وارد می‌شود با گذشت زمان بیشتر خود را نشان خواهد داد، می‌افزاید: البته هنوز فرصت برای بازنگری در برنامه ریزی های مربوط به کوه صفه و استقرار مدیریت زیست بومی وجود دارد، در طراحی فضای سبز استفاده از گیاهان وارداتی به اکوسیستم کوهستان باعث آسیب خواهد شد، پوشش گیاهی مورد استفاده عمدتا بومی کوه صفه نیست و مطالعات تناسب اراضی در آن انجام نشده است، همچنین باید از نظر زیست محیطی پیامدهای حضور متوالی انسان‌ها در کوه صفه را به خوبی مطالعه کنیم.

رد نازیبا در دل کوه

علی رجایی، کوهنورد و سرپرست یکی از گروه‌های کوهنوردی صفه، در مورد برخی ناملایمات با این کوه اظهار می‌کند: ایجاد جاده‌های متفاوت بر روی بستر و مسیرهای کوه، ایجاد جاده و سهل و آسان کردن مسیر دسترسی به نقاط مرتفع به ویژه برای افراد عادی و کم تجربه باعث می‌شود این افراد به مسیرهای خطرناک صفه دست یابند و بدون تجهیزات فنی اقدام به بالا رفتن کرده و دچار مشکل می‌شوند، این موضوع در کنار حضور خیل عظیم در این قسمت‌ها دو مشکل عمده ایجاد می‌کند یکی نابودی منطقه بکر و دومی مشکلات جانی برای انسان‌ها.

وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر جاده‌های خاکی ایجاد شده که برای بالا بردن تجهیزات در نظر گرفته شده است، موجب آلودگی صوتی و هوایی در منطقه می‌شود که نمونه آن جاده توتستان که برای تاکسی‌های رستوران و تله کابین که هم رد نازیبا در دل کوه باقی می‌گذارد هم برخی مسیرها واقعا به جاهای نامشخص می‌رسد.

این کوهنورد ادامه می‌دهد: این امر بر همگان مشخص است که فضای سبز نقش بسیار عمده ای در حفظ سلامت جامعه دارد، اما سؤال اساسی اینجاست که چرا از گونه‌های بومی استفاده نشده مگر در گونه‌های بومی خزان کننده چه مشکلی وجود داشته که بر درختان همیشه سبز و غیر بومی منطقه اصرار شده است؟ علاوه بر این لوله گذاری برای آبیاری این فضای سبز مشکلات متعددی برای کوهنوردان ایجاد کرده و بارها موجب زمین خوردن آنها شده است.

رجایی به نورپردازی کوه صفه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: شاید نورپردازی منظره زیبایی از دور نمای صفه ایجاد کند، اما مسئله ای که پیش می‌آید این است که باتوجه به نزدیکی کوه صفه و علاقه افراد برای پیمایش این کوه، افرادی در شب و یا گاها در هنگام برگشت در شب هنگام از صفه بازدید می‌کنند که نورپردازی های صورت گرفته هنگام بازگشت افراد به سمت پایین موجب کوربینی آنها شده و خطرات جبران ناپذیری را ایجاد می‌کند.

درد شهرنشینی در کوه

وی اضافه می کند: فاز دوم تله کابین منجر به دسترسی تمام افراد به بالاترین ارتفاعات صفه می‌شود این در حالی است که اصلاً لازم نیست در مورد کوه چنین اقدامی صورت بگیرد و افراد بدون تجهیزات وارد محدوده بالایی کوه شده و هنگام پایین آمدن بدون تجهیزات با مشکلات بسیار زیادی مواجه می‌شوند و حتی برخی افراد کفش مناسب برای فرود ندارند این در حالی است که برای ساخت ایستگاه دوم قسمت بکر کوه در حال نابودی است و مستقر نمودن تجهیزات و افراد در این مکان‌ها و ایجاد منطقه کارگاهی صفه را از منطقه‌ای بکر به درد شهرنشینی دچار کرده است.

این کوه نورد تصریح می‌کند: منطقه باستانی شاه دژ در بالای این کوه نیز دچار مشکلات متعدد از جمله احاطه شدن با دکل‌های متعدد و همچنین عبور سیم‌های بی شمار می شود و از طرف دیگر هیچ گونه راهنمایی برای این اثر وجود ندارد.

وی خاطرنشان می‌کند: سؤالات متعددی در خصوص جانمایی‌ها و کارشناسی‌های صورت گرفته در ذهن به وجود می‌آید که باغ وحش طبق کدام طرح کارشناسی اینجا قرار گرفته است؟ رستوران‌ها طبق کدام منطق و مطالعه اینجا احداث شده‌اند؟ آیا پارکینگ‌های صفه پاسخگوی خیل عظیم جمعیت است؟ ما با چه هدفی تنوع زیستی صفه را در معرض نابودی قرار داده‌ایم؟

فرسایش و آلودگی صفه

از سوی دیگر مسئول بوم گردی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان می‌گوید: شهر اصفهان در چهار منطقه زاینده رود، کوه صفه، ناژوان و آثار تاریخی باید به عنوان مکان‌های اکوتوریسمی تمرکز کند. باید متوجه باشیم که اصفهان شهری متناسب برای توریسم و گردشگری است چرا که دارای خاک حاصلخیز، آب و مصون از بلایای طبیعی با آب و هوای مناسب است.

لطیفی ادامه می‌دهد: کوه صفه دومین منطقه گردشگری اکوتوریسم اصفهان است که با افزایش امکانات این مجموعه گروه سنی با جنس‌های مختلف می‌توانند از آن استفاده کنند، اما باید بدانیم که در کوه صفه باید اصول مدیریت اکوتوریسم انجام شود و نباید فعالیت‌هایی صورت گیرد که موجب فرسایش و آلودگی شود که متأسفانه امروز هم فرسایش و هم آلودگی در کوه صفه موجود است.

به گزارش ایسنا، آنچه از زبان کارشناسان و کوهنوردها شنیده می‌شود آینده‌ای مبهم را در انتظار این پهنه قرار داده است، توسعه بی رویه اقتصادی و فروش کوه موجب شده صفه خودش هم نداند که تا چند سال دیگر می‌تواند به اصفهان سلام دهد؟ هنوز مردم به دنبال غروب خورشید پشت آن می‌گردند؟ صفه نگران است از آنچه او را می‌بلعد و مدیران نام توسعه ناپایدار بر آن می نهند. کوه نگران صفه خواری است.